04-12-2019, 07:09 PM
Almanyada Emeklilik Hakları
Alman Emeklilik Hukuku, yasal yaşlılık sigortası kapsamında ana hatları ile üç çeşit emeklilik
hakkı tanımaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
* Yaşlılık aylığı
* Malullük aylığı
* Ölümden doğan emeklilik hakları /Dul ve yetim aylığı
1. Yaşlılık aylığı/Yaş haddinden emeklilik
Mevcut yasal duruma göre, 65 yaşını doldurmuş ve en az 60 ay sigortalı olarak çalışmış kişilerin emekli olma hakları bulunmaktadır. 60 ayı doldurmadan 65 yaşını dolduran kişiler, emekli olamamalarına rağmen, emeklilik sigortasına ödedikleri sigorta primlerinin iadesini talep edebilirler. 2006 yılının Kasım ayında yapılan bir yasa değişikliğiyle, 2029 yılına kadar emeklilik yaş sınırı, kademeli olarak 67’ye çıkartılmıştır.
Kadınların istisnai olarak 60 yaşını doldurduktan sonra emekli olabilme hakları bulunmaktadır. Ancak, bu haktan yararlanmak isteyen kadınların 1 Ocak 1952’den önce doğmuş ve en az 15 yıl yaşlılık sigortasına prim ödemiş olmaları, ayrıca, 40 yaşını doldurduktan sonra da en az 10 yıl emeklilik sigortasına primlerini yatırmış olmaları gerekmektedir.
Yaşlılık sigortasına en az 35 yıl prim ödeyen kişiler, belirli durumlarda, 63 yaşını doldurduktan sonra da emekli olma hakkını elde edebilmektedirler.
En az % 50 oranında özürlü olan kişiler, emeklilik sigortasına 35 yıl aidat ödemiş olmaları şartıyla, 60 yaşında emekli olma hakkına sahiptirler. Bu emeklilik hakkından yararlanmak isteyen kişilerin aylık ek kazançlarının 400 €’yu geçmemesi gerekmektedir.
Uzun süreli işsiz olan kişilerin de erken emekli olma hakkı bulunmaktadır.
Bu haktan yararlanabilmek için aşağıda belirtilen şartların yerine getirilmiş olması gerekir:
* 1 Ocak 1952 tarihinden önce doğmuş olmak;
* 60 yaşını doldurmuş olmak;
* 58 ½ yaşını doldurduktan sonra en az 52 hafta işsiz olmak
* Emekliliğe başvuru tarihinde işsiz olmak
* Son 10 yılda en az 8 yıl sigorta primi ödemiş olmak
* Toplam olarak en az 15 yıl yaşlılık sigortası primi ödemiş olmak
* 400 €’dan fazla ek geliri bulunmamak
2. Malulen emeklilik
Malulen emekli olabilmek için şu şartların yerine getirilmiş olması gereklidir:
* Hastalıktan dolayı tamamen veya kısmen çalışamaz durumda olmak;
* En az beş yıl emeklilik sigortasına prim ödemiş olmak;
* Son beş yılda 36 ay yaşlılık sigortasına prim ödemiş olmak.
Malulen emekli olan şahısların maaşında, normal emeklilik haklarına oranla yüzde 10,8’e varan kesintiler uygulanabilmektedir.
3. Ölümden doğan emeklilik hakları / Dul ve yetim aylığı
Vefat eden bir şahsın aile fertleri, belirli şartlar altında emeklilik haklarından yararlanabilmektedirler.
Ölen kişinin eşinin bu haktan kesintisiz yararlanabilmesi için 45 yaşını doldurmuş olması veya işgücü kaybı olduğunu ispatlaması veya en azından yetim maaşı hakkı olan bir çocuğa sahip olması gerekir. Eğer bu şartlardan birisi oluşmuşsa, vefat eden eşin, vefat ettiği gün hak etmiş olduğu malulen emeklilik hakkının % 55’i, yaşayan eşe emeklilik maaşı olarak bağlanır. Yaşayan eş çalışıyor ve kazanç elde ediyorsa dahi emeklik hakkı devam eder. 693,53 €’ya kadar ek kazancın emeklilik hakkına herhangi bir etkisi bulunmamaktadır. Bu meblağı geçen kazancın yüzde 40’ı, emeklilik maaşından kesilir.
Yukarıda belirtilen üç koşul kapsamına girmeyen eşin emeklilik hakkı, %55 yerine %25’lik bir oranla hesaplanır. Ancak üç şarttan birinin sonradan yerine getirilmesi halinde kesintisiz emeklilik hakkı doğmaktadır.
Yeni yasal düzenlemelere göre, 2012 yılından sonra 45 yaş sınırı sigortalının ölüm yılına bağlı olarak 47’ye çıkartılacaktır.
Ölen sigortalının çocukları da emeklilik hakkından yararlanabilmektedir. Annesini ve babasını kaybeden çocuk, vefat eden sigortalının ölüm anında hak etmiş olduğu malulen emeklilik hakkının beşte birini, ebeveynlerden biri yaşıyorsa onda birini hak eder. Çocuğun okuması veya meslek eğitimi görmesi halinde sözkonusu maaş 27 yaşına kadar ödenir.
İşletme Emekli Aylığı ve / veya ek Emeklilik Aylığından yararlanma
Almanya’da yaşlılık-ölüm-maluliyet ve kaza aylıklarından ayrı olarak bir de ek bir sigorta niteliğinde işletme emekli aylığı (Betriebsrente) ve/veya ek emeklilik aylığı (Zusatzrente) bulunmaktadır.
Özellikle büyük ölçekli firmalarda “İşletme Emekli Sandıkları” (Betriebliche Altersversorgungskasse) ve/veya kamuya ait işletmelerde de “Ek Emeklilik Sandıkları (Zusatzversorgungskasse) kurulmuştur. Bu sandıklar, işçinin hiçbir katkısı olmaksızın sadece işverenin yaptığı ödemelere bağlı olarak, Alman Zorunlu Emeklilik Sigortası’ndan bağlanan emekli/dul-yetim aylığından ayrı olarak az miktarda da olsa bir işletme emekli/dul-yetim aylığı veya tazminat öderler. Almanya’daki büyük ve orta ölçekli firmaların % 70’ine yakınında işletme/ek emekli aylığı ödemesi bulunmaktadır.
Belirtilen aylıkların haricinde işveren ve çalışanın katkılarıyla devletin teşvik ettiği Riester emekliliği gibi özel emeklilik türleri ve tasarruf teşvikleri de bulunmaktadır. Ancak, burada işletme/ek emekli aylığı üzerinde durulacaktır.
Aylık bağlama şartları
İşletme ve/veya ek emeklilik sandıklarından aylık bağlanabilmesi veya bir tazminat ödenebilmesi için genel olarak;
1- Çalışılan firmada işletme emekli sandığı veya ek emeklilik sandığının kurulmuş olması,
2- Aynı firmada aralıksız en az 10 veya 12 yıl veya kamuya ait Federal Posta İdaresi, Federal Demir Yolları, Belediye ve Hastaneler gibi işletmelerde aralıksız en az 5 yıl çalışılması ve bu sürelerde sandık kapsamına alınmış olması ve
3- İşten ayrıldığında 35 yaşının doldurulmuş olması
gerekmektedir.
İnşaat işkolunda çalışanların, varsa hem çalıştığı firmaların işletme emekli sandığından, hem de İnşaat İşkolu Ek Emeklilik Sandığı’ndan (Zusatzversorgungskasse im Baugewerbe) emekli aylığı alabilmeleri mümkündür. Bunun için;
1- Değişik inşaat firmalarında en az toplam 220 ay (18 yıl 4 ay) veya
2- Aynı inşaat firmasında aralıklı da olsa en az 10 yıl çalışmış olmak
şartları aranmaktadır.
Diğer taraftan, maden işkolunda (Bergbau) faaliyet gösteren firmaların büyük çoğunluğunda işletme emekli sandığı kurulmamıştır. Ancak, az sayıda da olsa bu işkoluna dahil bazı firmalarda işletme emekli sandığı bulunmaktadır.
Yukarıda belirtilen şartları yerine getirmiş olanlara 65 yaşını tamamladıklarında işletme emekli aylığı veya ek emekli aylığı bağlanmaktadır. Alman Zorunlu Emeklilik Sigortası’ndan işçi payı sigorta primlerini (Beitragserstattung) alanlara üyesi oldukları ”İşletme Emekli Sandığı” da kabul ederse, 65. yaşın tamamlanmasından önce de aylık yerine bir defaya mahsus bir tazminat (Abfindung) ödenebilmektedir.
Kesin dönüş yapanlar
Sigortalı işletme/ek emekli aylığına hak kazanmışsa, Almanya’dan emekli olmadan Türkiye’ye kesin dönüş yapmış ve zorunlu emeklilik sigortasına ödenen primlerini almış da olsa, 65. yaşını doldurduğunda aylık bağlanmaktadır. Sigortalı ölmüş ise, bu durumda geride kalan eşi ve reşit olmayan veya eğitim gören çocuklara da aylık bağlanmaktadır. Hatta az da olsa bazı firmalar, kişi Türkiye’ye kesin dönüş yaptıktan sonra işçi payı sigorta primlerini alanlara 65. yaşını doldurmadan önce de alacağı aylıklarına karşılık bir defaya mahsus bir tazminat ödemektedirler.
Ne zaman başvurmalı
İşletme emekli aylığı tüzükleri firmadan firmaya farklılıklar göstermektedir. Geç müracaat edilmişse, bazılarında aylığa hak kazınıldığı tarihten itibaren, bazılarında ise müracaat tarihinden itibaren veya müracaat tarihinden itibaren geriye doğru en fazla 1 veya 2 yıllık ödeme yapılmaktadır. Bundan dolayı mutlaka hak kazanılan tarihten kısa bir süre önce müracaat edilmelidir.
Firmanın iflas etmesi
Sigortalı işletme emekli aylığına hak kazanmış ise, firma iflas etmiş olsa bile aylıklar Köln’deki işletme emekli aylıkları teminat kasası (Pensions-Sicherungs-Verein auf Gegenseitigkeit – PSVaG) tarafından ödenmektedir.
Nereye ve nasıl müracaat edilmeli
Yukarıda belirtilen şartları haiz olanlar veya bunların ölümü halinde geride kalan dul eşi ve/veya hak sahibi çocukları, ilgili İşletme Emekli Sandığı’na veya Ek Emeklilik Sandığı’na doğrudan veya gerekli araştırmanın yapılabilmesi için ikamet edilen yerin bağlı olduğu Başkonsolosluktaki Çalışma ve Soysal Güvenlik Ataşeliğine bir dilekçe ile başvurabilirler. Başvuruda firmanın adı ve adresi ile hangi tarihler arasında çalışıldığı belirtilerek, varsa ilgili belgelerin birer fotokopisi de eklenmelidir.
ÇOCUK YETİŞTİRME SÜRELERİNİN EMEKLİLİKTE DEĞERLENDİRİLMESİ
Çocuk yetiştirme sürelerinin (Kindererziehungszeiten) yaşlılık güvencesi olarak değerlendirilmesi, Alman Sosyal Kanunu’nun VI’ıncı Kitabı’nın 56’ncı maddesinde düzenlenmiştir.
Buna göre, 1 Ocak 1992 tarihinden sonra doğan her çocuk başına anne veya çocuğa bakan ebeveyn adına bu süreler çalışılmış gibi 3 yıllık sigortalılık süresi olarak sayılmakta ve sosyal sigorta hizmet cetveline işlenmektedir. Belirtilen tarihten önceki doğumlar için ise, hak sahibine yalnız 1 yıllık bir sigortalılık süresi tanınmaktadır.
Bu durumda hak sahibi, F. Almanya’da hiç çalışmamış olsa dahi Almanya’da veya Türkiye’de ikamet etmesine bakılmaksızın Alman Emeklilik Sigortasından “emekli” veya “kısmi emekli aylığı” almaya hak kazanmaktadır.
1. Kimler Çocuk Yetiştirme Sürelerinden Faydalanabilir?
31.12.1920 tarihinden sonra doğmuş ve en az bir çocuğu Almanya’da yetiştirmiş olan öz anne-babalar, evlatlık alan anne-babalar, üvey anne-babalar veya çocuğun bakımını üstlenenler (büyükanne-büyükbaba veya akrabalar) çocuk yetiştirme sürelerinden faydalanabilmektedir.
Çocuk yetiştirme sürelerinden çocuğun bakımı ile ağırlıklı olarak ilgilenen ebeveyn faydalanabilmektedir. Çocuğun bakımının hem anne hem de baba tarafından eşit şekilde üstlenilmesi halinde kural olarak anneye bu hak tanınmaktadır. Çocuk yetiştirme süresinden babanın faydalanmak istemesi halinde, hem annenin hem de babanın bu konuda mutabık olduklarını beyan etmeleri gerekmektedir.
2. Kimler Çocuk Yetiştirme Sürelerinden Faydalanamaz?
Zorunlu emeklilik sigortasından muaf olan meslek sahipleri (Avukat, noter, doktor, diş doktoru, eczacı, mimar vs.) bağlı oldukları meslek kasası tarafından yatırılan prim miktarının çocuk yetiştirme süresi için devlet tarafından yatırılan prim miktarından düşük olması halinde, aradaki farkın kapatılması için çocuk yetiştirme sürelerinden faydalanabilirler, aksi takdirde faydalanamazlar.
Türkiye’ye kesin dönüş yaptıktan sonra Alman emeklilik kasasına yatırdıkları primleri alanlar, primlerin iadesi ile birlikte tüm sosyal güvenlik hakları tasfiye edildiğinden, çocuk yetiştirme sürelerinden faydalanamazlar. Ancak, çocuk yetiştirme süreleri hakkındaki kanunun kabul tarihi olan 1 Ocak 1986’dan önce primlerini almış olanlar, tüm sosyal güvenlik hakları tasfiye edilmiş olmasına rağmen, çocuk yetiştirme sürelerini değerlendirerek, bu yolla emekli aylığı almaya hak kazanabilirler.
3. Hangi Süreler Çocuk Yetiştirme Süresi Olarak Dikkate Alınır?
01.01.1992 tarihinden önce doğmuş olan çocuklar için çocuk yetiştirme süresi doğumdan sonraki aydan başlamak üzere 12 ay, bu tarihten sonra doğan çocuklar için ise 36 aydır.
ÖRNEK 1:
Çocuğun doğumu : 15 Kasım 1989
Çocuk yetiştirme süresi : 1 Aralık 1989-30 Kasım 1990
Çocuğun doğumu : 15 Kasım 2005
Çocuk yetiştirme süresi : 1 Aralık 2005-30 Kasım 2008
Söz konusu süre boyunca birden fazla çocuğun yetiştirilmesi durumunda, örneğin süre dolmadan yeni bir çocuk dünyaya gelmiş ya da evlatlık edinilmişse veya ikiz çocuklarda, çocuk yetiştirme süresi çakışan süreler kadar uzatılır.
ÖRNEK 2:
1. Çocuğun doğumu : 15 Kasım 2002
Çocuk yetiştirme süresi : 1 Aralık 2002-30 Kasım 2005
2. Çocuğun doğumu : 22 Haziran 2004
Çocuk yetiştirme süresi : 1 Temmuz 2004-30 Haziran 2007
Uzatılan süre 17 ay : 1 Temmuz 2007-30 Kasım 2008
Çocuk yetiştirme süreleri için aranan şartların ilk 12 ya da 36 ay içersinde ortadan kalkması halinde (çocuğun ölümü vb.) çocuk yetiştirme süresi olayın gerçekleştiği tarihte kesilir. Ebeveynlerden birinin ölümünde ise geri kalan süre diğer ebeveyne aktarılır.
4. Yurtdışında Yetiştirilen Çocuklar
Çocuk yetiştirme sürelerinin yurtdışında geçmesi durumunda bu sürelerin Almanya’daki emeklilik sigortasına saydırılması mümkün değildir. Ancak, çocuk yurtdışında doğduktan sonra 10 yaşını doldurmadan önce Almanya’ya gelmiş ve burada yetiştirilmişse, Almanya’da geçen sürelerin çocuk yetiştirme süreleri olarak kısmen saydırılması mümkündür.
5. Çocuk Yetiştirme Sürelerinin Değerlendirilmesi için Başvuru
Almanya’daki doğumlarda mahalli makamlar sigorta kurumuna kural olarak bütün doğumları ve annenin bilinen son adresini bildirmektedir. Bunun üzerine ilgili sigorta kurumu anne ile temasa geçerek, kendisinin ya da eşinin çocuk yetiştirme sürelerinden faydalanabileceğini hatırlatmakta ve ilgili formların doldurularak söz konusu sürerlin değerlendirilmesinde yardımcı olmaktadır.
Şayet söz konusu sürelerin değerlendirilmesi için herhangi bir işlem yapılmadıysa veya çocuk Türkiye’de doğduktan sonra 10 yaşını doldurmadan Almanya’ya gelmiş ve bakımına Almanya’da devam edilmişse mutlaka yazılı müracaatta bulunmak gerekmektedir. Bunun için ekteki matbu başvuru formunun (V800) doldurulması ve aşağıdaki belgelerle birlikte Almanya’da ise, ikamet edilen yere en yakın Alman Emeklilik Sigortası’na (Deutsche Rentenversicherung), Türkiye’de ikamet ediliyorsa Türkiye – Almanya İrtibat Kurumu olan (Deutsche Rentenversicherung, -Rentenabteilung- 95440 Bayreuth/Almanya” adresindeki Alman Emeklilik Sigortası’na müracaat edilmelidir.
İstenen belgeler:
• Emeklilik kurumunun verdiği son hizmet cetveli (şayet varsa)
• Çocuğun/çocukların doğum yerini ve tarihini gösteren doğum belgeleri (Doğum Almanya’da gerçekleşmişse Geburtsurkunde, Türkiye’de gerçekleşmişse Nüfus Kayıt Örneği)
• Almanya’da en son ikamet edilen yerleşim birimi idaresinden alınacak hangi tarihlerde ikamet edildiği belirtilen ikamet belgesi (Meldebeschenigung)
Çocuk üvey baba ya da annesinin yanında yetiştirilmişse evlilik cüzdanı ve ikamet belgesi, bakıcı ebeveyn tarafından yetiştirilen çocuklarda ise gençlik dairesinden alınacak bakımın üstlenildiğine dair belgenin ibraz edilmesi gerekmektedir.
6. Çocuk Yetiştirme Sürelerinden Kaynaklanan Emeklilik Hakkı Ne Zaman Doğar?
Alman sosyal güvenlik mevzuatına göre, emekli aylığına hak kazanılması için 65 yaşının doldurulması (1947 doğumlulardan itibaren kademeli olarak 67 yaşa yükseltilmektedir) ve asgari 60 aylık (5 yıl) sigortalılık süresinin bulunması gerekmektedir.
Buna göre, 1992 yılından sonra 2 çocuk dünyaya getiren bir anne yukarıda belirtilen şartları yerine getirirse, 6 yıllık sigortalı sayılacak ve 65 ya da 67 yaşını doldurduğunda hiç çalışması olmasa bile emekli aylığı almaya hak kazanmaktadır.
7. Eksik Kalan Sürelerin Tamamlanması
Çocuk yetiştirme sürelerinin asgari sigortalılık süresi için yeterli olmaması durumunda, hak sahipleri eksik kalan süreleri borçlanarak 60 aya tamamlayabilmektedir. Bunun için matbu isteğe bağlı geriye yönelik borçlanma başvuru formunun (V082 – Antrag auf Nachzahlung von freiwilligen Beiträgen bei anzurechnenden Kindererziehungszeiten) doldurulması ve primlerin toplu olarak yatırılması gerekmektedir.
2010 yılı itibariyle aylık asgari prim miktarı 79,60 Avro, azami prim miktarı ise 1094,50 Avro’dur (yüksek seviyeden prim ödenmesi tavsiye edilmemektedir).
ÖRNEK 3:
1’inci çocuğun doğumu : 15 Kasım 1986
Çocuk yetiştirme süresi : 12 ay
2’nci çocuğun doğumu : 22 Haziran 1993
Çocuk yetiştirme süresi : 36 ay
Toplam süre : 48 ay
Eksik süre : 12 ay
Yatırılacak prim miktarı : 12 x 79,60 = 955,20
Çocuk yetiştirme sürelerini Alman Emeklilik Sigortasına saydırdıktan sonra eksik süreleri borçlanmak isteyenlerin, 65 ya da 67 yaşını doldurmadan 6 ay önce Alman Emeklilik Sigortasına yazılı olarak başvuruda bulunmaları gerekmektedir.
8. Hizmet Sürelerinin Birleştirilmesi
Almanya’daki çocuk yetiştirme süreleri üzerinden emekli olabilmek için gerekli olan 60 aylık asgari sigortalılık süresi tamamlanmıyor ise, isteğe bağlı borçlanmadan ayrı olarak Türk-Alman Sosyal Güvenlik Sözleşmesi’ne göre Türkiye’deki hizmet sürelerinin birleştirilmesiyle eksik kalan süreler 60 aya tamamlanabilmekte ve Almanya’daki sigortalılık süresi karşılığında kısmi aylık da bağlanabilmektedir.
Ayrıca, çocuk yetiştirme süresinden faydalanarak emekli aylığına hak kazanan kişinin ölümü halinde geride kalan hak sahiplerine de dul/yetim aylığı bağlanabilmektedir.
9. Emekli Aylığının Miktarı
Alman Emeklilik Sigortasının 1 yıllık çocuk yetiştirme süresi karşılığında ödediği emekli aylığı 2010 yılı itibariyle 27,20 Avro’dur. Buna göre 5 yıllık çocuk yetiştirme süresi olan bir kişiye bağlanacak emekli aylığı 136 Avro’dur (5 x 27,20).