KUR’ÂN’IN TEMEL KONULARI BÖLÜM1 - Baskı Önizleme +- Tiryaki Board (https://tiryakiboard.com) +-- Forum: DİNİ İSLAMİ BİLGİLER (https://tiryakiboard.com/forumdisplay.php?fid=8) +--- Forum: iSLAMi BiLGiLER (https://tiryakiboard.com/forumdisplay.php?fid=187) +---- Forum: Dini Genel Bilgiler (https://tiryakiboard.com/forumdisplay.php?fid=204) +---- Konu Başlığı: KUR’ÂN’IN TEMEL KONULARI BÖLÜM1 (/showthread.php?tid=23203)

KUR’ÂN’IN TEMEL KONULARI BÖLÜM1 - RasitTunca - 10-12-2023 KUR’ÂN’IN TEMEL KONULARI Kur’ân okumalarının bir başka şekli de mukabele olarak asr-ı saadetten bize intikal etmiştir. Mukabele bir kişinin Kur’ân okuyup diğer kişi ya da kişilerin onu dinlemesi ve okuduğunu kontrol etmesidir. Bu şekilde hem Kur’ân nüshaları hem de oku- nan Kur’ân her defasında yeniden kontrol edilir, okuyan ya da dinleyenler hatalarını düzeltir. Mukabele, Hz. Peygamber (a.s.) döneminden gelen bir gelenektir. Asr-ı saadette Peygamberimiz her sene Cebrail ile Kur’ân ayetlerini ve surelerini mukabele ederlerdi. Bazen Peygamberimiz okur Cebrail dinler, bazen de Cebrail okur Peygamberimiz (a.s.) dinlerdi. Hicretin 10. yılında Peygamberimiz (a.s.) ömrünün sonuna yaklaştığını hissetmişti ya da bu ona bildirilmişti. O sene Cebrail ile iki defa Kur’ân’ı mu- kabele etmişlerdi. Bu son mukabele idi. Bu şekilde Kur’an karşı tarafa arz edildiği için buna mukabele veya muaraza denilmiştir. (Bk. Buhari, Fedailü’l-Kur’ân, 7; Ahmed, II/399; VI/282) Kur’an sürekli okunması, mukabele ve müzakere edilmesi, üzerinde düşünülmesi gereken bir kitaptır. Zira Kur’ân’daki her cüz sanki müstakil bir kitaptır ve farklı konular ile insanlardaki iman, ibadet ve ahlak bilincini yenilemekte, güçlendirip diri tut- maktadır. Elinizdeki bu çalışma da Kur’ân okumalarında faydalı olması ve bir takva (sorumluluk) bilinci kazandırması için her cüzden 3 temel konu seçilerek oluşturulmuştur. Kur’ân okurken bitirilen cüzden sonra o cüzdeki temel konuları/meseleleri ve mesajları yeniden hatırlamak ve genel hatlarıyla anlamak/müza- kere etmek hayatımızı ve toplumları değiştirecektir. Bu nedenle camide ya da evde her cüz okumalarından sonra söz konusu cüzle ilgili bölümün bu eserden okunması ve müzakere edilmesi güzel sonuçlara yol açacaktır. Kur’ân’ı her okuyuşta ya da her hatimde; farklı gözle ve he- defle okumak tavsiye edilir ki hem okuyucunun zihni diri kalsın hem de her okuyuşta Kur’ân’ın farklı bir yönünü keşfetsin. BİRİNCİ CÜZ (s. 1-20) Allah, indirdiği kitap ile insanlara yol gösterir. Bu cüz, Fatiha suresi ile başlar ve Bakara suresi ile devam eder. Bu kısımdaki 3 konu (mesaj) şunlardır: 1. HAMD BİLİNCİ İlk ve Son Sözümüz Yüce Allah’a Hamd ve Teşekkür Olmalı Kur’ân, Fatiha suresi ile başlar. Bu surede Kur’an hakkında çok önemli özet bilgiler verilir. Fatiha suresi, diğer surelerin bir anahtarı niteliğindedir. Öncelikle düşünme ve dua adabı öğretilir. Besmele ile başlayıp hamd (Allah’a teşekkür) ile devam etmek bu eğitimin bir parçasıdır. Bu surede Kur’ân’ın üç temel konusu olan; tevhid, risalet ve ahiret özetlenir. Ayrıca her gün Fatiha suresi ile Allah’a söz veririz: “(Ey Rabbimiz)! Biz ancak sana kulluk eder ve ancak senden yardım dileriz.” Sonra bir dua ile (aslında en önemli duadır bu) Allah’a yöne- liriz: “Bizi doğru yoldan ayırma.” Sure bu şekilde Allah’a kulluk sözü (ahid) ve yardım isteme (dua) bilinci ile tamamlanır. 2. TAKVA BİLİNCİ Kur’ân, Sorumluluk (Takva) Bilinci Taşıyan İnsanlara Rehberlik Eder Bu cüzde Fatiha’dan sonra Bakara suresi gelir. Bakara, Kur’ân’ın en uzun suresidir. Sure girişinde Kur’an’ın rehberlik misyonun- dan bahsedilir. Buna göre 3 grup insan ortaya çıkar: a. Kur’ân’ın rehberliğini kabul edip takva (sorumluluk) bilin- cine ulaşan müminler, b. Bu rehberliği kesinlikle kabul etmeyip reddeden ve vahye karşı gözünü, kulağını ve kalbini kapatan kâfirler (kalpleri mü- hürlü kişiler), c. Vahyi kabul etmiş gibi görünen kalpleri hastalıklı, korkak ve şahsiyetsiz münafıklar. 3. TARİH BİLİNCİ İlk İnsan Bir Peygamberdir, Hz. Adem’le Birlikte Tarihte Bütün Peygamberler İnsanlara Rehberlik Etmişlerdir Bu kısımda vahyin muhatabı insanlar ve davranış biçimleri ile ilgili tarihten iki örnek verilir; bunlar âdeta tarihin kırılma noktalarıdır: a. İlk Dönem: İlk insan Hz. Adem ile başlayan tevhid ve şirk mücadelesi görülür. Hz. Adem ve eşini kandırması ile cennetten yeryüzüne indirilen insan ile ebedî düşmanı şeytan arasındaki savaşın başlama dönemidir. b. Orta Dönem: İsrailoğulları ile devam eden tevhid ve şirk mücadelesi dönemidir. Bu dönemde kendilerine vahiy toplumu misyonu/sorumluluğu verilen Hz. Musa ile İsrailoğulları ve on- ların başarısız olmalarına sebep olan etkenler anlatılır. Âdeta Muhammed ümmetinden bu hatalara düşmemeleri istenir. İKİNCİ CÜZ (s. 21-40) İslam toplumu bilinç eğitimi ile inşa edilir: Allah’a kulluk bilinci ile yönelenler, helal kazanç ile dengeli aileler kuranlar, günah ve suç işlemekten kaçınanlar bu konuda ilk adımı atmış olurlar. (İkinci cüzde; Bakara suresinin orta kısmı bulunmaktadır. Önceki cüzde İsrail oğullarının hatalarından ve günahlarından bahsedildi. Bunlar Kitabı ve Peygamber’in yolunu terk etmekten kaynaklanıyordu. Bu cüzde de Muhammed (a.s.) ümmetine aynı hatalara düşmemeleri için temel ahkam konuları hatırlatılmak- tadır. Bu kısımdaki 3 konu (mesaj) şunlardır: 1. İBADET BİLİNCİ Vahyin Rehberliğinde Sadece Allah’a Kulluk Edilmeli Burada namaz, oruç, hac ve infak konuları anlatılır. Hz. Adem (a.s.)’den itibaren emredilen temel ibadetler ile insanlık tarih boyu eğitilmiştir. Son din İslam ile bu eğitim mükemmele ulaşmıştır. 2. HELAL KAZANÇ VE AİLE BİLİNCİ Vahyin Rehberliğinde Helal Kazanmak ve İyi Bir Aile Kurmak Gerekir Ticaret, helal gıda-helal kazanç, faizden kaçınmak, evlilik ve boşanma adabı, süt akrabalığı, yemin ve vasiyet gibi konular açıklanır. İnsanın sosyal hayatı vahye göre yeniden düzenlenir. 3. GÜNAH İŞLEMEME BİLİNCİ Vahyin Rehberliğinde Salih Bir İnsan Olmak Gerekir İnsan öldürmenin günahı ve cezası gibi bazı konular aktarılır ve her konuda Müslümanca tavır göstermemiz istenir. Çünkü günah ve suç oranının yükseldiği toplumlarda can/mal güvenliği ve bereket ortadan kalkar. ÜÇÜNCÜ CÜZ (s. 41-60) İslam toplumunda bilinç eğitimi önemlidir: Akaidi düzgün ve güçlü olanlar bu yolda Allah’a tam teslim olarak ikinci adımı atmış olurlar. Üçüncü cüzde; Bakara suresinin son tarafı ve Al-i İmran su- resinin baş tarafı bulunmaktadır. Bu kısımdaki 3 konu (mesaj): 1. TEVHİD İNANCI VE DUA BİLİNCİ Vahyin Rehberliğinde Muvahhid Bir İnsan Olmak ve Her Zaman Allah’a Dua Etmek Gerekir Bakara suresinin son kısmında inançla ilgili iki bölüm bulunmaktadır: a. Birisi Ayetü’l-kürsidir ki, bu ayette tevhid inancı bağlamında Allah’ın gücü ve otoritesi tanıtılır. b. Diğeri de Bakara suresinin Amene’r-rasulü olarak bilinen son iki ayetidir; burada da iman yenileme ve söz verme, ayrıca hayatî bir dua bulunmaktadır 2. AHİRET BİLİNCİ VE DİRİLİŞ ÖRNEKLERİ Vahyin Rehberliğinde Ahiret İnancı Güçlenmeli ve Hesap Günü Unutulmamalı Bakara suresinin sonundaki bir diğer önemli konu ise diriliş örnekleridir. Allah Teâlâ insanların ahiret inancını güçlendirmek için dünyada bazı diriliş örnekleri göstermiştir. Bunlar Hz. İbra- him (a. s.) ve Hz. Uzeyr (a. s.) döneminde yaşanmış örneklerdir. Bu örneklerden bir başkası ileride gelecek olan Ashab-ı Kehf’tir. 3. ALLAH’A TESLİMİYET BİLİNCİ Hayatın Her Alanında Müslümanca Yaşamak Al-i İmran suresi; Bakara suresinin devamı niteliğindedir. Ba- kara suresinde Yahudilerin hataları anlatılırken bu surede de Hristiyanların hataları anlatılır. Daha surenin başında Kur’ân ayetlerinin muhkem (açık) ve müteşabih (kapalı) olarak iki kısım olduğu açıklanır. İnanç, ibadet, ticaret, evlilik ve ahlak gibi ko- nularla ilgili ayetler muhkem kapsamındadır. Muhkem ayetlere hem iman edilir hem de onlarla amel edilir. Müteşabih ayetlere gelince onlara sadece iman edilir; yorum, tefsir ve tevil edilmez. Hz. İsa’nın babasız doğuşu da bu müteşabih konulardandır ve Allah’ın bir mucizesidir. Önceki ehl-i kitaptan Yahudiler muhkem ayetlerde (ahkamda) hata ettiler, Hristiyanlar da müteşabih (kapa- lı, mucizevî) konularda hata ettiler. Bu cüzde Meryem validemiz ve Hz. İsa’nın doğuşu ve gençliği anlatılır (35-58. ayetler arası), sonra da konu şu ayetle tamamlanır. ‘İsa’nın durumu Adem’in durumu gibidir. Allah Adem’i topraktan yarattı..’ Burada Hristiyanlara bir mesaj verilir: Siz Hz. İsa’nın babasız doğmasını yanlış yorumladınız ve hemen ‘Tanrı’nın oğlu’ dediniz, haşa.. Halbuki onun durumu Hz. Adem’in durumu gibidir, mucizedir. Ayrıca Hz. Adem hem annesiz hem de babasız yaratılmıştır. Bunlara rağmen o insandır ve insan peygamberdir. Dolayısıyla Hz. İsa da bir insandır ve insan peygamberdir DÖRDÜNCÜ CÜZ (s. 61-80) İslam toplumu bilinç eğitimi ile inşa edilir: İnandıklarını tebliğ edenler, sonra kadere iman edip insanların haklarını çiğnemekten kaçınanlar bu yolda üçüncü adımı atmış olurlar. Dördüncü cüzde; Al-i İmran suresinin son tarafı ve Nisa su- resinin baş tarafı bulunmaktadır. Bu kısımdaki 3 konu (mesaj): 1. TEBLİĞ Al-i İmran suresinin baş tarafında Hristiyanların hatalarından bahsedildi. Bu hataları; a. Müteşabih (akılla bilinmeyen/karmaşık) konularda tevil yapmaları, b. Babasız doğmasından dolayı Hz. İsa’ya Tanrı’nın oğlu demeleri, c. Bir de ruhbanlık diye bir sınıf uydurup tebliğ ve cihadı terk etmeleriydi (toplumdaki ve dünyadaki kötülüklere ve haksızlık- lara sessiz kalmalarıydı). Onların müteşabihdeki hatalarına; Hz. Adem’in de annesiz ve babasız yaratıldığı halde ona Tanrı’nın oğlu denilmediği hatır- latılıp, Hz. İsa’nın da aynı şekilde yaratıldığı ve onun da insan olduğu açıklandı. Bu cüzde ise onların ikinci hatası ruhbanlığa cevap verilmektedir. Ruhbanlıkla bir köşeye çekilme yerine, ülke içinde tebliğ yapılması, ülke dışından gelen saldırılara karşı da cihad ve savaş yapılması gerektiği anlatılmaktadır. Savaşın bir- takım sonuçları ve problemleri bulunmaktadır. Bunlardan birisi de yenilmek ve mağlubiyettir. Allahu Teâlâ burada, Uhud sa- vaşının sonucu üzerinden Müslümanların nasıl davranmaları ve münafıkların propagandasına karşı nasıl hazırlıklı olmaları gerektiğini anlatır. 2. ALLAH’IN TAKDİRİNE TESLİMİYET Bu cüzün sonunda ise güzel bir dua vardır (bk. Âl-i İmran, 3/191- 194). Bakara suresindeki muhkem ayetlerde hata yapılmaması, hataların affedilmesi ile ilgili duadan sonra Âl-i İmran suresinde de müteşabih konularda hata yapılmaması ile ilgili bir dua bulun- maktadır. Bunun çaresinin Allah’ın gücünü/otoritesini anlamak ve teslim olmaktan geçtiği açıklanmaktadır. 3. TOPLUMSAL HAK BİLİNCİ Ayrıca bu cüzde Nisa suresinin baş tarafı da bulunmaktadır. Nisa suresinde savaş sonrası toplumdaki problemler ve çözüm yolları anlatılmakta; yetimler, miras, vasiyet ve ahlaki seviyenin korunması ile ilgili hükümler açıklanmakta ve şahsiyetli bir top- lumun inşası emredilmektedir. BEŞİNCİ CÜZ (s. 81-100) İslam toplumu bilinç eğitimi ile ihya edilir: Savaşta ve barışta insan haklarını çiğnemeyenler doğru bir strateji geliştirerek bu yolda dördüncü adımı atmış olurlar. Beşinci cüzde; Nisa suresinin orta kısmı bulunmaktadır. Nisa suresinin baş tarafındaki aile hukuku konuları burada da devam etmektedir. Bu kısımdaki 3 konu (mesaj): 1. EVLİLİKTE HAK BİLİNCİ Evlenilmesi yasak olan kadınlar (mahremlik, süt akrabalığı veya başkasıyla evli olanlar), helal kazanç, aile içi sorumluluk ve kocanın görevleri, ibadet bilinci, içki gibi zararlı alışkanlıkları terk ve tevhid bilincinin oluşması... 2. SAVAŞTA HAK-ADALET BİLİNCİ Zalimlere karşı savaş, mazlumları korumak, savaşta vakit na- mazlarını kılma şekli (kasr-ı salat ve salat-ı havf (Nisa, 4/101-102), ayrıca Allah’ı sürekli zikretmek (Nisa, 4/103) ve sabırlı (dayanık- lı/dirençli olmak) 3. STRATEJİ BİLİNCİ Amaçları İslam’ı yok etmek olduğu halde Müslüman görünen münafıkların nifak hareketleri bilinmeli, onlarla meşru bir şekilde mücadele edilmelidir. Müslüman Allah yolunda samimi olarak çevresine güzel bir örnek olmalı, selamı yaymalı, iyilik ve güzellikte sağduyulu insan- larla birlikte hareket etmeli, toplumsal sorunlara duyarlı olmalı, dünyevi arzulara kapılmadan ihsan sahibi olarak hayatında doğru stratejiler geliştirilmelidir. Kaynak : Rıfat ORAL Ankara - 2020 Diyanet YAYINLARI KUR’ÂN’IN TEMEL KONULARI BÖLÜM1