+- Rasit Tunca - Tiryaki Board ()
+-- Forum: GENEL KÜLTÜR BİLGİLERİ (/forumdisplay.php?fid=10)
+--- Forum: GENEL KÜLTÜR BiLGiLERi MAiN (/forumdisplay.php?fid=229)
+---- Forum: Şifalı Bitkiler (/forumdisplay.php?fid=242)
+---- Konu Başlığı: Pırasa Nedir? Pırasanın faydaları nelerdir? (/showthread.php?tid=35404)
Pırasa Nedir? Pırasanın faydaları nelerdir? - RasitTunca - 02-15-2025
Pırasa Nedir? Pırasanın faydaları nelerdir?
Pırasa, yılın her mevsiminde yetişen veya iki senede bir yetişen ve genellikle yaprakları için yetiştirilen bir bitkidir. Bazı ülkelerde, tipik olarak salata, hamburger, "taco" ve daha birçok yiyecekte soğuk ve çiğ olarak yenir. Çin dahil olmak üzere bazı yerlerde, pırasa pişirilerek yenir ve pırasanın sapı en az yaprakları kadar önemlidir.
Pırasanın başlangıçta kısa bir sapı vardır, ancak çiçek açtığında genişler ve dallanır ve karahindibalara benzeyen birçok çiçek başı çıkar, ancak daha kısadırlar. Bu hızla büyüme ve tohum verme safhasıdır. Yemek için yetiştirildiği zaman, bu safha gerçekleşmeden hasat toplanır.
Tarih
Akdeniz kıyısındaki çorak veya ağaçsızlandırılmış alanlarda ortaya çıkmış olması daha olasıdır. Günümüz pırasasıyla alâkadar olan bu yabanî pırasa "opium" a benzeyen uyuşturucu bir madde olan "lactucarium" içermekteydi. Romalılar, uykuyu kolaylaştırması için pırasayı yemeklerin sonunda yiyerek, bitkinin bu özelliğinden faydalandılar.
Mısırlılar da erken çağlarda pırasayı kullandılar. Hipnotize edici veya uykuyu kolaylaştırıcı özelliğinin yanı sıra erkeklik gücü ile de bağdaştırılıyordu. Oldukça fazla tür sayısı mevcut olmasına karşın, pırasanın gerçek kökenini belirtmek neredeyse imkânsızdır. Kesinlikle, hem Roma, hem de Mısır medeniyetleri çökene değin pırasa yenmeye devam etmiştir. Birçok kimse ise "moder sativa" yı elde edebilmek için yabanî tip olan "serriola" ile hibritlemiştir.
Şu kesin ki, iki medeniyet de pırasayı bir iştah açıcı ve uykuyu kolaylaştırıcı yiyecek olarak gördüler. Eski Yunanda pırasanın yemeklerden önce mi yoksa sonra mı yeneceği kafaları karıştıran bir konu olmuştu. Pergamonlu fizikçi Galen, bir sonraki güne dingin bir kafa ile başlayabilmek adına rahat bir uyku uyuyabilmek için yemeklerden sonra yerdi. Buna karşılık, ondan bir asır önce yaşamış olan Efesli Rufus ise pırasayı zihni bulandıran ve açık fikirli olmayı engelleyen bir şey olarak tanımladı.
Lucas Von Valckenborch'un "Yaz Kinayesi" isimli resmi günümüz tereyağbaşlı pırasalarının günümüz Avrupa pırasalarının ilk kayıtları olabileceğini betimliyor.
Türler
Baş ve yaprak yapılarına göre altı pırasa türü bilinmektedir, ancak yaprak çeşidi ve rengine göre ve ekildikleri alan ve ömürleri de dikkate alındığında yüzlerce pırasa türünden söz edilebilir.
Boston ve Bibb de denilen Tereyağbaşlı pırasanın başı yayvandır, tereyağ yumuşaklığındadır ve Avrupa'da yaygındır. Beyaz gövdesi uzun olan, beyaz etli, lezzetli, adaptasyon kabiliyeti yüksek, verimli bir çeşittir. Yenilen kısmı yaklaşık 50 cm. uzunluğunda ve 3 – 4 cm. çaptadır. Orta erkenci ve aranılan bir çeşittir. Türkiye'de İnegöl pırasası olarak da bilinir.
Çin pırasası ise uzun saplı, kılıca benzer, başsız, Batı türlerinin tam tersine acımtırak ve sert, pişirilmek ve türlülerde kullanmak için uygun olan bir türdür. Bu tür, sapı ve yapraklarına göre iki gruba ayrılır.
Iceberg de denilen Gevrekbaş, lahanayı andıran sıkı ve yoğun başlardan oluşur. Tadından ziyade gevrek yapısından dolayı, pırasa türlerinin en narini olarak görülürler. Bu tür ABD'de en yaygın türdür. Iceberg ismi, 1920'lerin başında tren vagonlarında kırılmış buzlarla kaplı bir şekilde ülkeye getirilirken Iceberg'leri anımsattığından gelmiştir.
Yayvanyapraklar'ın hafif, narin, ince yaprakları vardır. Bu grup, meşe yaprağı ve lollo rosso pırasalarından oluşmaktadır.
CO da denilen Romen türün ise kendine özgü başı vardır ve daha uzun yaprakları vardır.
Batavian da denilen Yaz Gevreği ise gevrek yapısı ile kısmen yoğun başlardan oluşur, Iceberg ve Yayvanyaprak arası bir türdür.
Pırasanın Faydaları
Lezzetiyle soğana benzetilen pırasa, Türk mutfağında daha çok zeytinyağlı yemeğiyle bilinir. Pırasaya yapılan soğan yakıştırması aslında yanlış değil. Pırasa, soğan ve sarımsak ile Alliaceae familyasından gelir. Kokuları ile dikkat çeken bu sebzeler çiğ ve pişirilerek tüketilme özelliğine sahiptir. Pırasaya keskin tadını ve aromasını veren yüksek sülfür bileşiğidir. Pırasa, vücudu kanserden korumadan inflamasyondan uzak tutmaya kadar pek çok faydası olan bir besindir. Vitamin ve mineral zengini bu sebze, allium sebze cinsidir. Hem yaprakları yani yeşil kısımları hem de baş yani beyaz kısmı yenir.
“Pırasanın faydaları nelerdir?” diye düşünüldüğünde ilk olarak akla kilo vermeye yardımcı olduğu gelir. Bu, son derece olağan. Çünkü pırasa kalori bakımında düşüktür. 100 gramı 61 kalori olan pırasa, bu nedenle diyet listelerine güvenle eklenir. 100 gram pırasanın besin değerleri şöyledir:
14.2 gram karbonhidrat
1.5 gram protein
0.3 gram yağ
1.8 gram lif
1666
12 miligram C vitamini
0.5 miligram manganez
0.2 miligram B6 vitamini
2.1 miligram demir
28 miligram magnezyum
59 miligram kalsiyum
Besleyici olan pırasanın faydaları şöyle açıklanabilir:
Kanseri Önlemeye Destek Olabilir
Pırasanın kanseri önlemede büyük bir destekçi olduğu bu sebzenin hala en çok araştırılan faydalarından biridir. Pırasadaki bileşenlerden biri olan inülinin bitkilerde enerji depolanmasını sağladığı ve nişasta gibi karbonhidratların yerine geçtiği bilinir. İnülinin DNA’yı mutasyonlara karşı koruyarak bu sayede kansere engel olduğu belirtilir. Ayrıca allium cinsi sebzelerin tüketilmesinin prostat kanserinden korunmada etkili olduğu söylenir. Yine sülfenik asit üreten allisin içeriği, vücudun kansere neden olan serbest radikallerin yayılmasını nötralize eder. Kaempferol içeriği ise vücuttaki oksidatif stresi azaltan bir antioksidandır.
Kalp Sağlığına Katkıda Bulunur
Pırasadaki flavonoidler, kalp hastalıkları riskini düşürmeye yardımcı olur. Flavonoidler, tansiyon ve kolesterol seviyeleri üzerinde olumlu etkiler yaratır. Burada yine kaempferolün etkisi vardır. Folat içeriği pırasayı, kalp sağlığı için faydalı bir besin yapmaya yetebilir. Folat, kandaki homosistein seviyesini düşürerek kalp krizi ve felç gibi risklerinin önlenmesinde etkilidir. Polifenol de içeren pırasa bu içeriğiyle kan damarlarını ve hücreleri oksidatif hasardan korur. Böylelikle kalp sağlığını korumaya destek olur. Kükürtlü içerikli bir sebze olan pırasa, kolesterol seviyelerinde de iyileşme sağlayabilir.
Sağlıklı Hamileliğe Katkıda Bulunur
Folat, sağlıklı bir hamileliğin de olmazsa olmazı. DNA emilimine ve hücre bölünmesine yardımcı olan folat, düşük riskini düşürerek doğum kusurlarının önüne geçilmesini sağlamada destekçidir. Allium sebzeleri ve meyveleri erken doğum riskini düşürebilir.
Kan Şekerini Düşürebilir
Araştırmalar, pırasanın içerdiği kükürt ve flavonoidlerle yüksek kan şekerini düşürmede iyi bir potansiyele sahip olduğunu gösteriyor. Yapısında bulunan yüksek lif içeriği sayesinde de kan şekerinin yükselmesine öğünlerde engel olur. Ayrıca antioksidanlar da beta hücreleri ve pankreası serbest radikallere karşı korur. Böylece oksidatif stres azalırken diyabetik sorunların ortaya çıkmasının engellenmesine yardımcı olabilir.
Kilo Vermeye Yardımcı Olur
Pırasanın düşük kalorili ile diyet dostu bir sebze olduğu kolaylıkla söylenebilir. Pırasa, uzun süre tokluk sağlar. Çiğ pırasanın faydaları dendiğinde bu özelliği daha çok öne çıkar. Çünkü pırasanın çiğ olarak tüketildiğinde daha uzun süre tok tuttuğu düşünülür. Yüksek lifli gıdaların tüketilmesi sindirimi daha uzun sürse de çabuk acıkmanın önüne geçer. Lif içeriği ayrıca metabolizmayı güçlendirir, kalori yakılmasını artırır ve enerji seviyelerini korur.
Bağırsak Sağlığına İyi Gelir
Lifli besinler, bağırsaktaki faydalı bakterileri besleyen prebiyotikler açısından zengindir. Prebiyotikler bilindiği üzere probiyotik denen sağlıklı bakterilerin yaşamı için elzemdir. Prebiyotikler ayrıca besin emilimini artırırarak da sağlığa önemli bir katkıda bulunur. Yine pırasa, geçirgen bağırsak ya da sızıntılı bağırsak olarak bilinen bağırsak sendromunda iltihabı azaltmada yardımcı olur. Ayrıca kabızlık gibi sorunları da yüksek lifli gıdalarla da tedavi etmek mümkündür.
Enfeksiyona Karşı Savaşır
Pırasanın antiseptik etki yaratarak vücuttaki inflamasyonu tedavi edici etkisi olduğu bilinir. Pırasadaki A vitamininin de yine oksijen taşıyan ve enfeksiyonla savaşan kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin gelişimini desteklediği unutulmamalıdır.
Cildi Yenilemeye Yardımcı Olur
Vücutta A vitaminine dönüşen, bir başka deyişle A vitamininin öncül formu beta-karoten pırasada yer alan pigmenttir. A vitamini, hücresel yenilenmeyi sağlar ve cildi temizler.
Kemeik Erimesine İyi Gelebilir
K vitamini zengini pırasa, osteoporoz (kemik erimesi) karşısında da güçlü bir savaşçıdır. Araştırmalar, K vitamininin kemikleri güçlendirdiği ve kalça kırığı gibi kemik erimesiyle oluşabilen riskleri düşürdüğü söylüyor.
Göz Sağlığını Korur
Pırasa, lutein ve zeaksantin olmak üzere iki karotenoid içerir. Karotenoidler, vücutta retinole yani A vitaminine dönüşürler ve retinada pigment oluştururlar. Bunlar gözleri korur ve düşük ışıkta bile görmeyi sağlar. Yaşa bağlı makula dejenerasyonu yani sarı nokta hastalığı ve katarakttan korunmada etkilidirler.
Böbrek Sorunu Olanlar Dikkat!
Pırasa, oksalat içeren bir sebze olarak safra kesesi veya böbrek sorunları kişiler için aşırı tüketilmesi problem olabilir. Çünkü bu kişilerin vücut sıvılarında oksalat birikmesi mevcut durumunda sorunlara yol açabilir. Böbrek ve safra kesesi sorunları yaşayanlar pırasa tüketmeden önce mutlaka doktora danışmalıdır.
Sık Sorulan Sorular
Pırasa hakkında sık sık merak edilenleri aşağıda bulabilirsiniz.
Çiğ Pırasanın Faydaları Nelerdir?
Diğer birçok sebze gibi pırasa da çiğ olarak tüketilebilir. Çiğ şekilde salatalara eklenebilir, diğer sebzelerle karıştırılabilir. Pırasayı, tüketmeye yakın doğramaya özen göstermeniz oksidasyona uğrayıp kararmasını engelleyebilir. Çiğ pırasa gevrek ve hafif tatlı bir tada sahiptir. Vitamin ve mineral bakımından zengindir. Pırasayı çiğ tüketmek, içerdiği C vitamini gibi besin maddelerinin daha iyi korunmasına yardımcı olabilir, çünkü bazı vitaminler pişirme işlemi sırasında kaybolabilir. Taze pırasa, salataların yanı sıra sandviçlerde, dürümlerde, sebze dip sosları ve mezelerinde de kullanılabilir. Kreatif yemek tarifleri ile çiğ pırasayı kullanmak, sağlıklı ve lezzetli bir diyetin keyfini çıkarmaya yardımcı olabilir.
Pırasa nasıl temizlenir ve doğranır?
Pırasanın dış katmanları çıkarılır, topraklı kısımları iyice yıkanır. Uzunlamasına kesilir ve ardından dilimlenir. İstenilen boyutta doğranabilir.
Pırasa Yemeğinin Faydaları nelerdir?
Pişmiş pırasa, besin değeri açısından çiğ pırasaya oranla daha zengindir. Yumuşak ve kendine özgü bir aromaya sahiptir. Pişirme işlemi hücre duvarlarını parçaladığı için lif emilimini kolaylaştırır. Aynı zamanda pırasanın doğal lezzetini ortaya çıkarır ve yemeklere hoş bir tat katabilir. Pişmiş, pırasa içeren yemekler daha çekici hale gelir. Bu da çeşitli sağlıklı yemekleri tüketme motivasyonunu artırabilir.
Pırasa Tohumu Faydaları Nelerdir?
Pırasanın filizlenmiş tohumları, yemeklerinize lezzet katacaktır. Filizlenmiş pırasa tohumu tüketimi; güçlü idrar söktürücü, detoks yapıcı ve antioksidan özellikleri vardır. Pırasanın tohumlarının filizlenmiş yeşillikleri, B6 vitamini de dahil olmak üzere faydalı besinlerle doludur. C vitamini varlığı nedeniyle pırasa tohumu filizleri yerseniz bağışıklık sisteminiz fayda görür. Pırasa, içeriğinde bulundurduğu flotlarla iyi bir yiyecek seçeneği haline gelir. B6 düzeyinizi dengede tutmak istiyorsanız, çiğ filiz olarak yemek iyi ve sağlıklı bir yöntemdir.
Pırasanın Kökünün Faydaları Nelerdir?
Pırasa kökünün yapısı çok yoğundur ve saçaklıdır. Toprağa dik olarak gelişen kökler yanlara doğru uzama eğilimi göstermezler.Pırasanın köklerinin yenilmesi yaygın olmasa da çok lezzetli ve besleyicidir. Üstelik pırasa kökleri, kabızlığı önlemek ve tedavi etmek için bağırsak hareketliliğini destekleyebilir. Pişmiş pırasanın köklerinin iştah açıcı olduğunu, irin kanamasını durdurduğunu ve karın ağrısını tedavi ettiğİ belirtilmiştir.
Kaynak
Wikipedia
acibadem