Thread Rating:
  • 0 Vote(s) - 0 Average
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Türkiye’nin Bitki Örtüsü Nedir?
#1
Oku-1 


Türkiye’nin Bitki Örtüsü Nedir?

Bir bölgede doğal yollarla kendiliğinden ortaya çıkıp yetişen bitki topluluğuna o bölgenin bitki örtüsü denir. Örneğin; orman, bozkır, çayır, maki vb. Bitkilerin büyüyüp gelişebilmesi için besin, su ve sıcaklığa gerek duyarlar. Bu gerekli olan şartlar dünyanın her yerinde farklı özellikler göstermektedir. Bazı coğrafi bölgeler bu şartların hepsini sağlarken bazıları hiçbirini sağlamaz. Bu duruma bağlı olarak kimi yerlerde bitki örtüsü çok zengin olmakla beraber kimi yerlerde bitki örtüsü yönünden oldukça yoksundur.

Türkiye’nin doğal bitki örtüsü halini alması ve bu günkü görünüme ulaşması, senozoik yani 3. çağda gerçekleşti. Türkiye’de kısa zamanlarda dahi iklim olarak önemli değişiklik yaşanmaktadır, bu sebeple Türkiye’deki bitki türü çeşitliliği, Avrupa kıtasının hemen hemen tamamında bulunan bitki türü çeşitliliğine yakındır. Türkiye’de 10 bin dolaylarında bitki türü ve bunların alt türleri saptanmıştır.

Bitki örtüsünün gelişmesinde etkili olan faktörler:

-İklim

-Toprak özellikleri

-Yerşekilleridir

Bitki örtüsünün gelişmesi için en önemli etken iklimdir. Çünkü bir bitki türünün gelişip büyümesinde sıcaklık olması gereken bir faktördür. Sıcaklık, her bitkinin gelişmesi için olması gereken mutlak bir durumdur. Bu sebepten dolayı dünya üzerinde bitki örtüsü kuşaklarıyla sıcaklık kuşakları aynı oranda yayılır. Sıcaklıkla birlikte, bitkinin gelişmesi için su da olması gerek bir diğer faktördür. Farklı bölgelere düşen yağmur miktarlarının durumuna göre farklı bitki örtüleri ortaya çıkmıştır.

Sıcak ve nem oranı yüksek kısımlarda ortaya çıkan bitki örtüsü zengin ve gür bir özelliğe sahiptir. Buna karşın kuraklığın bulunduğu ve soğuk bölgelerde oluşan bitki türlerinin sayısı azdır. Bu tür bölgelerde yetişen bitkiler seyrek olup cılız bir yapıya sahiptir.

Toprak Özellikleri

Topraklar bir bölgedeki bitki oluşumu üzerinde etkili olan bir diğer faktördür. Toprakta bulunan mineraller, toprağın su tutma özelliği ve kalınlığı o bölgedeki bitkilerin dağılışını etkilemektedir. Bu sebepten dolayı her bitki türü kendine özgü yaşayabileceği toprak türünde yetişir. Örneğin bazı bitkiler bol humuslu topraklarda yetişirken bazıları geçirimli toprakları sever.

Yerşekilleri

Bitki örtüsünün ortaya çıkmasında etkili olan üçüncü özellik yükseklik ve bakı etkisidir. Bir bölgede yükselti arttıkça sıcaklık düşüş gösterir. Belli bir yüksekliğin ardından o bölgeye düşen yağış miktarında da azalma olur. Bu sebeple bir dağ yamacında yukarılara çıkıldıkça, sıcaklık ve yağış farklılığından dolayı farklı özelliğe sahip ormanlarla karşılaşılır.

Dünyanın doğal haline baktığımız zaman ülkemizin %70’inin orman örtüsüyle kaplı olması gerekirdi. Ancak zaman içinde insanların ormanları tahribi sonucu günümüzde ülkemizin %25 oranında ormanlarla kaplı olduğu görülmektedir.

Ülkemiz, Dünyanın bitki türü bakımından en zengin coğrafyalarından birisidir. Ancak bitki örtüsü açısından o kadar zengin sayılmaz. Bunun sebebi, ülkemizin uzun zamandır doğal bitki örtüsünün tahrip edilmesidir.

Her bitki topluluğunun ihtiyacı olan sıcaklık, su ve toprak miktarı ve özelliği farklılık göstermektedir. Bitkiler bu ihtiyaçlarından dolayı aynı ihtiyaca sahip bitkiler aynı yerlerde kümelenmiştir. Bu durumun sonucu olarakta bitki örtüleri oraya çıkmıştır.

Türkiye’de görülen başlıca bitki örtüleri orman, maki, bozkır ve yüksek dağ çayırlarıdır.

Türkiye’nin bitki örtüsü özellikleri hakkında madde madde ilerleyelim

1.Orman

Ülkemizin ormanları ağaçların yaprak şekillerine göre sınıflandırılmaktadır. Bunlar geniş ve iğne yapraklı ormanlar olmak üzere iki tanedir. Bazı bölgelerde yalnızca iğne yapraklı ormanlar görülürken, bazı bölgelerde geniş yapraklı ormanlar görülmektedir. Kimi yerlerde de hem iğne yapraklı hemde geniş yapraklı ormanlar iç içe geçmiş bir şekildedir. Ülkemiz ormanlarının büyük kısmı kıyı kesimlere bulunan dağların denizden tarafta olan yamaçlarında bulunmaktadır. Kıyı bölgelerimizde yer alan ormanlar gür bir özellik gösterirken, iç kesimlerdeki ormanlar daha seyrek bir yapıya sahiptir.

2.Maki

Maki bitki örtüsü, ülkemizde Akdeniz ikliminin etkisinde bulunan bölgelerde görülmektedir. Bu bitki örtüsü sert yapraklı, kuraklığa karşı dayanıklı, her mevsim yeşil, bodur ağaç ve çalıların oluşturduğu bitki örtüsüdür.

Akdeniz ikliminin olduğu yerlerde bulunan kızılçam ve meşe ağaçlarından oluşan ormanların tahribatı sonucu burada bulunan orman altı örtüsü büyüyerek makiyi oluşturmuştur. Makileri oluşturan başlıca bitkiler: Sandal, kocayemiş, defne, mersin, zeytin, keçiboynuzu, sakız, menengiç, zakkum, erguvan ve teşbih ağaçlarıdır. Geneli 1-2 m civarında boya sahip olan bu ağaççıklar iklim özelliklerine göre dağılış gösterirler.

3.Bozkır (Step)

Yarı kurak ve kurak iklime sahip bölgelerde, ilkbahar mevsiminde düşen yağışlarla yeşillenen ve yaz mevsiminde sararan gür çayırlar, otlar ve çalılıkların oluşturduğu bitki örtüsüne Bozkır denir. Ülkemizde İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin büyük çoğunluğunda bozkır bitki örtüsü hakimdir. Yapılan birtakım araştırmalar sonucu, İç Anadolu ve Ergene Havzası bölgelerimizde daha önce orman bitki örtüsünün hakim olduğu, ancak zaman içerisinde bu ormanların tahrip edildiği görülmüştür. Tahrip edilen bu ormanların yerine gelen bozkırlara ise antropojen bozkır denilmiştir. Bu tür bozkır bitki örtüsünde yer yer ağaç ve çalılar görülür.

İç Anadolu bölgesinin orta kısımlarında, yani Tuz Gölü’nün çevresinde doğal bozkır örtüsü hakimdir. Bu örtüyü çevreleyen bir antropojen bozkır tabakası yer almaktadır.

Doğu Anadolu bölgesinin çukur olan yerlerinde de İç Anadolu bozkırına benzer bir bozkır bitki örtüsü hakimdir. Doğu Anadolunun yüksek platolarında bulunan bozkır ise diğer bozkırlardan çok daha farklı bir kimliğe sahiptir. Buralarda iyi gelişmiş olan bir ot örtüsü bulunmaktadır. Bu otlar yaz mevsimi boyunca yeşil olarak kalırlar. Ayrıca bu bölgelerde zaman zaman sarıçam ağaçlarına denk gelinmesi, bu bölgelerin asıl bitki örtüsünün ormanlardan oluştuğunu gözler önüne sermektedir.

4.Yüksek Dağ Çayırları

Ülkemizin yüksek dağlarında, orman üst sınırından daha da yükseklerde sıcaklığın düşük olması sebebiyle bu bölgelerde dağ çayırlarından oluşan (Alpin çayırları) bitki örtüsü hakimdir. Doğu Anadolunun yüksek dağları, Erzurum-Kars ve Ardahan platolarında, Kuzey Anadolu dağları ve Toroslarda bulunana 2000 metreden daha yüksek dağlarda görülür. Bu bitki örtüsü hemen hemen yıl boyunca yeşil olarak kalır.

Ülkemizde yüksek dağ çayılarının egemen olduğu bölgelerde hayvancılık ve yaylacılık faaliyetleri açısından olumlu bir durumdur. Yüksek dağ çayılarının örtüsünde bulunan uzun ve gür otların etkisinden dolayı, bu bölgelerde büyükbaş hayvancılık yaygın bir şekilde yapılmaktadır.

Türkiye, bitki tür ve çeşitleri bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden biridir. Tüm Avrupa Kıtası’nda yaklaşık 12.000 bitki türü yer alırken Türkiye'de 12.000’den fazla bitki türü bulunmaktadır.Bitki Türlerinin Çeşitlilik Göstermesinde; İklim tiplerinin çok çeşitli olmasıYer şekillerinin ve yükseltinin kısa mesafede çeşitlilik göstermesiMatematik konum olarak orta kuşakta yer alması gibi faktörler etkilidir.Ülkemizde III ve IV. jeolojik zamanlarda oluşmuş, günümüzdeki iklim şartlarında yetişmesi mümkün olmayan ve relikt (kalıntı) diye adlandırılan bazı bitki türleri mevcuttur.Örneğin Karadeniz Bölgesi’nde yer yer görülen kızılçam, sandal ve sedirler aslında Akdeniz bitkileridir. Yani bunlar IV. Zamandaki iklim değişikliğinde oluşan kalıntı bitkilerdir.Ülkemizdeki bitkilerin yaklaşık üçte biri dünyanın hiçbir yerinde görülmeyen endemik bitkilerdir. Ülkemizde endemik bitkiler en çok Toros Dağları kuşağında bulunur. Köyceğiz Gölü çevresindeki sığla ağacı, Göller Yöresi‘nde kasnak meşesi, Datça ve Teke Yarımadalarındaki Datça hurması, Kazdağı’ndaki Kazdağı köknarı, Yenice (Zonguldak) civarındaki Istranca meşesi, Kastamonu ve Yozgat çevresindeki İspir meşesi endemik bitkilere örnektir.


A.ORMAN

Ülkemizin yaklaşık % 27,64'ü ormanlarla kaplı olup bu ormanların büyük çoğunluğu kıyı kesimlerinde yer almaktadır. Türkiye’de ormanların dağılışında en fazla yağış miktarı etkilidir. Yağışların fazla olduğu kıyı bölgeler orman bakımından da zengindir. Doğu Karadeniz kıyıları hariç tahrip edilen ormanların kendini yenilemesi yurdumuzun bir çok yerinde zordur.
Ormanlar, ağaçların oluşturduğu topluluğa denir. Ağaçlar yapraklarının özelliğine göre iğne ve geniş yapraklı diye iki gruba ayrılır.
Sıcaklığın fazla olduğu yerlerde geniş yapraklı ormanlar, sıcaklığın azaldığı yerlerde ise iğne yapraklı ormanlar yer alır.

Ormanların gelişmesini sınırlayan iklim olayları sıcaklık ve yağıştır. Orman üst sınırını sıcaklık belirler. Bu sınır ormanların ortadan kalktığı ve ağaçların azaldığı yerlerdir. Orman alt sınırını ise yağış belirler.Ülkemizde orman üst sınırının en fazla olduğu yerler Doğu Anadolu Bölgesi’ndedir. Burada orman üst sınırı 2800 m dir. İç Anadolu’da 2500 m, Akdeniz Bölgesi’nde 2100 m ve Karadeniz Bölgesi’nde 2000 m’dir.

İĞNE YAPRAKLI AĞAÇLAR

KIZILÇAM
Kızılçam, ışığı seven hızlı büyüyen bir çam türüdür. Dünyadaki en geniş yayılışı Türkiye'dedir. Esas olarak Akdeniz ve Ege Bölgelerinde geniş ormanlar oluştururlar.
FISTIK ÇAMI
Tipik bir Akdeniz ağacı olan fıstıkçamı, özellikle Batı ve Güney Anadolu'da ormanlar kurar. Tohumları oldukça büyüktür.Halk arasında "çam fıstığı" diye adlandırılan tohumları Batı Anadolu yöresindeki köylüler için önemli bir gelir kaynağıdır.
SARIÇAM
Sarıçam, Kuzey Anadolu'nun yüksek dağlık kesimlerinde saf yada karışık ormanlar kurmakla birlikte, küçük adacıklar halinde iç ve güney bölgelerimize kadar ulaşır. Narin gövdeli, sivri tepeli ve ince dallı bir ağaçtır. Yetişkin bireylerinin boyu 40 metreyi aşar.
KARAÇAM
İç bölgelerimiz ile bütün kıyı bölgelerimizin dağlık kesimlerinde saf ya da karışık ormanlar kurar.
ARDIÇ

Sürüngen çalılardan büyük ağaçlara kadar çok çeşitli türleri olan ardıç, hemen hemen bütün bölgelerimizin yüksek dağlık kesimlerinde doğal yayılış gösterir.

SEDİR
Batı, Orta Toroslar’da doğal olarak bulunur. Toros Sediri’nin dünya üzerindeki en geniş doğal ormanları Türkiye'dedir.
GÖKNAR(KÖKNAR)
40m'ye kadar boylanabilen göknarlar, kendine özgü formu, gövde kabuğu iğne yaprakları ve hatta kokusu ile Çamgiller familyasının diğer türlerinden ayırt edilebilir. Dünya üzerindeki 40 türünden dördü; Doğu Karadeniz göknarı , Batı Karadeniz göknarı , Kazdağı göknarı ,Toros göknarı ülkemizde doğal yayılış alanı gösterir.
LADİN
Kuzey yarıkürenin ılıman ve soğuk bölgelerinde yayılış gösterir.Ülkemizde Doğu Karadeniz dağlarının denize bakan yüksek kesimlerinde saf ya da karışık ormanlar kuran türü Doğu ladinidir.
SERVİ
Fıstık çamı ile birlikte Akdeniz'in doğal peyzajını karakterize eder. Türkülere konu olmuş inceliği, uzun boyu (30-35 m) ve koyu yeşil yaprak dokusu ile uzaklardan dikkati çeker.

GENİŞ YAPRAKLI AĞAÇLAR

MEŞE
Ülkemizin hemen her bölgesinde türlerine bağlı olarak yayılış gösterir. 25 m boya ve 2 m çapa erişebilen geniş tepeli ağaçlardan 3-5 m boya sahip çalılara kadar değişen türleri vardır.
KAYIN
Daha çok kuzey bölgelerimizde doğal yayılış göstermekle birlikte kayın ağacı güneydeki Nur dağlarında da yayılış gösterir. Saf yada göknar, ladin, çam ve meşelerle karışık geniş ormanlar kurar.
GÜRGEN
Trakya, Ege, Marmara Bölgesi, Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde yayılış gösterir. Genellikle kuzey ve güney kıyı bölgelerimizin karışık ormanlarında bulunur.
KIZILAĞAÇ
Trakya, Marmara çevresi, Batı Karadeniz ve Doğu Karadeniz'de saf ve karışık olarak yayılış gösterir.
AKÇAAĞAÇ
Adını, açık renkli odunundan alır. Kanatlı meyveleri kelebeğe benzediği için bazı bölgelerde "kelebek ağaçları" olarak da anılmaktadır.
KESTANE
Kuzey Anadolu ve Marmara Bölgesi'nde yayılış gösterir. Çiçekleri önemli bir bal kaynağı olan kestanenin meyvesi de ekonomik değere sahiptir.
DİŞBUDAK
Doğu ve Batı Karadeniz Bölümleri ile Marmara ve Ege Bölgesi'nde yayılış gösterir.
IHLAMUR
Kuzey Anadolu Dağlarının denize bakan yamaçlarında 1000 metre yüksekliğe kadar yetişebilmektedir.Çok geç açan çiçekleri (Haziran-Temmuz) kurutularak çay gibi içilir.
ÇINAR
Orman bölgelerindeki dere içlerinde ve akarsu yataklarında doğal olarak yetişir.
KAVAK
Türkiye'nin hemen her bölgesinde yayılış gösterir. Doğal yayılış gösteren türleri; Karakavak , Akkavak ,Titrek kavak , Fırat kavağıdır .

B.MAKİ

Maki; Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde, kızılçam ve meşe ormanlarının tahrip edilmesiyle ortaya çıkan, bodur ağaç ve çalılardan oluşan bitki örtüsüdür. Genellikle 1-3 m boyundadır. Makiyi oluşturan bitkilerin yaprakları kalın, sert, cilalı veya keçe gibi tüylüdür.Makiyi oluşturan başlıca bitkiler; Yabani zeytin, mersin, keçiboynuzu, kermez meşesi, sandal, kocayemiş, defne, sakız, menengiç, zakkum, tesbih ağacı ve akçakesmedir.Makiler; Marmara kıyılarında 300-400 m, Ege kıyılarında 500-600m, Akdeniz kıyılarında 700-800m yükseltiye kadar çıkabilmektedir. Makilerin çıkabildiği üst sınırın bölgelere göre değişiklik göstermesinin nedeni, sıcaklığın enleme göre değişmesidir.Akdeniz ve Ege kıyılarında makilerin tahrip edildiği, toprağın inceldiği alanlarda dikenli çalılardan oluşan bitki toplulukları görülür. Garig adı verilen bu bitkilerin başlıcaları; lavanta çiçeği, diken çalısı, süpürge çalısı, laden, yasemin ve fundadır.Karadeniz
kıyılarında da ormanların tahrip edildiği yerlerde çalılara rastlanır. Bunlara “yalancı maki (psödomaki) ” denir.





Signing of RasitTunca
[Image: attachment.php?aid=107929]
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
Smileys-2
Reply


Forum Jump:


Users browsing this thread: 1 Guest(s)