Suyun İletkenliği Nedir? Demineralizasyon-Deiyonizasyon Nedir?
İletkenlik bir su numunesinin elektrik taşıyabilme özelliğinin sayısal
ifadesidir. Ayrıca sulu bir çözeltinin elektriği iletme kabiliyetinin sayısal
bir ifadesidir. Platinlenmiş iki elektrod su içine daldırıldığı zaman iki
elektrod arasında tatbik edilen bir elektromotor kuvvet altında, çözeltide
mevcut iyonlar, elektrodlara doğru hareket ederek elektrik akımını iletirler. Bu
da suyun kondaktivitesi veya rezistivitesi olarak tanımlanır.
Bünyesinde iyon bulunduran su da bir iletkendir. Suyun iletkenliği sudaki
iyonların toplam ve bağıl konsantrasyonlarına, hareketliliğine, değerliklerine
ve ölçüm sıcaklığına bağlıdır. İletkenlik, iyon miktarıyla doğru orantılı
olmasına rağmen bazı iyonlar; klorür, sülfat, kalsiyum, magnezyum için bu orantı
aynı değildir.
Suyun iletkenliği ölçülerek, sudaki iyon miktarı yaklaşık olarak tayin
edilebilir. Böylece hiçbir analiz yapmadan iletkenlik değerinin 0.60-0.75 ile
çarpımı suyun toplam tuzluluğu hakkında bir fikir verir. Aynı şekilde, bu
ilişkiden faydalanarak bulunan ampirik sonuca göre, normal sularda iletkenliğin
100’e bölünmesiyle, sudaki anyon (=katyon) toplamı meq/l olarak hesaplanır. Bu
sonuçların pratikteki faydası, iletkenliği farklı suların değişik kökenli ve
farklı kalitede sular olduğu hakkında bir ön fikir edinme imkanı sağlamasıdır.
Su içinde artı ve eksi yüklü iyonlar bulunur. Bu iyonların sudan alınmasına
deiyonizasyon yada demineralizasyon denir. Tıpkı yumuşatma cihazındaki gibi
sentetik reçineli tüplerden geçirilen ham su, reçinelerin özelliğinden dolayı
iyonlarını bırakır.
Deiyonize sistemde su, önce katyonik reçine yatağından geçirilerek pozitif
iyonlar hidrojen(H+) ile, daha sonra anyonik reçine yatağından geçirilerek
negatif iyonlar hidroksit(OH-) iyonları ile yer değiştirilir. Çıkış suyunda
kalan (H+) ile (OH-) birleşerek suya dönüşür. Böylece saf su oluşur.
İyon değiştirme, bir iyonun başka bir iyonla yer değiştirmesidir. Reçineler
Katyon değiştirici reçine ve Anyon değiştirici reçine veya bunların
kombinasyonu(MIXBED) olabilirler. Katyon değiştirme , pozitif bir iyonun diğer
bir pozitif iyonla yer değiştirmesi olup, tabii sularda katyonlar, Ca++, Mg++,
Na+, H+, Fe++ ve Mn++ gibi maddelerdir.Anyon değiştirme ; negatif bir iyonun
yani anyonun, diğer bir negatif iyonla yer değiştirmesi olup, tabii sularda
anyonlar genel olarak Cl , SO4 , NO3 gibi maddelerdir.
Reçineli katyon değiştiriciler, sülfonatlarla çevrilmiş polistrenlerin sentetik
organik polimerlerdir. Bunlar daneli ve boncuğa benzer şekilde imal edilirler.
Bunların kimyasal formülleri Na2R ve H2R ile gösterilir. Na2R sodyum
devresindeki işletmeye göre bir iyon değiştiricidir. H2R ise hidrojen
devresindeki işletmeye göre bir iyon değiştiricidir. Sodyum devresinde
rejenerasyon ( yani reçinelerin yenilenmesi ) NaCl ile, hidrojen devresinde iyon
değiştiricilerin H2R’ nin yenilenmesi asitle yapılmaktadır. Deionizer işlemi
sonucunda çıkan suyun pH değeri 2-3 arasıdır.
Ürünlerin son yıkamalarının demineralize su ile yapılması ürünün kalitesi
açısından gerekli olan bir yöntemdir. Ham suyla yıkanan ürünlerin yüzeylerinde
yıkama sonrası bir miktar su kalır. Bu suların zamanla buharlaşması sonucunda
ham suyun içerisinde bulunan tuzlar ürünün yüzeyine yapışırlar. Ürün üzerinde
oluşan bu tuz lekeleri satışa sunulacak mal üzerinde olumsuz bir etki yapacağı
gibi, aynı zamanda boyama ve benzeri işlemlere tabi tutulacak yüzeylerin boya
kalitelerinin uzun vadede düşük olmasına ve buna bağlı olarak da ürünün genel
kalitesinin bozulmasına sebep olurlar. Bu sebeplerden dolayı yüksek ürün
kalitesini hedefleyen firmaların tuzlardan arındırılmış sularla çalışmaları en
uygun yöntem olarak bilinmektedir.
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
