Navarin Deniz Muharebesi: Arka Plan, Çatışma ve Sonuçlar
20 Ekim 1827’de gerçekleşen Navarin Deniz Muharebesi, Osmanlı-Mısır donanması ile İngiliz, Fransız ve Rus müttefik filoları arasında yaşanan kritik bir deniz çatışmasıdır. Osmanlı kaynaklarında “Navarin Faciası” veya “Navarin Baskını” olarak anılan bu olay, Yunan Bağımsızlık Savaşı’nda bir dönüm noktası teşkil etmiş ve Osmanlı Devleti’nin küresel güçler karşısındaki gerileme sürecini hızlandırmıştır.
Muharebenin Arka Planı
19. yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti, Avrupa’nın Büyük Güçleri (İngiltere, Fransa, Rusya) için stratejik bir hedef hâline gelmişti. Rusya’nın sıcak denizlere inme politikası, İngiltere’nin Akdeniz ticaret yollarını kontrol etme arzusu ve Fransa’nın bölgesel nüfuz arayışı, Osmanlı topraklarının parçalanmasına yönelik planları tetikledi. Bu süreçte, Fransız İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik dalgasından etkilenen Yunanlar, Avrupalı devletlere müdahale fırsatı sundu.
Yunan isyanını organize eden en etkili yapı, 1814’te kurulan Filiki Eterya’ydı. Rus Çarı I. Aleksandr’ın yaveri Alexander İpsilanti tarafından desteklenen bu örgüt, Megali İdea (Büyük Ülkü) çerçevesinde Bizans’ı yeniden canlandırmayı hedefliyordu. Ancak Yunan isyancıların önündeki en büyük engel, Yanya Valisi Tepedelenli Ali Paşa’nın bölgedeki otoriter yönetimiydi. Onun 1820’de Osmanlı’ya isyan etmesi, Rum hareketine nefes aldırdı.
1821’de Mora İsyanı patlak verdi. Osmanlı’nın isyanı bastırmakta zorlanması üzerine, Sultan II. Mahmud, Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa’dan yardım talep etti. Oğlu İbrahim Paşa komutasındaki Mısır ordusu, 1825’te Mora’ya çıkarak isyanı büyük ölçüde kontrol altına aldı. Ancak bu müdahale, Avrupa’da Osmanlı karşıtı propagandayı alevlendirdi. İngiltere, Rusya ve Fransa, 6 Temmuz 1827’de Londra Protokolü’nü imzalayarak Yunanistan’a özerklik verilmesini istedi. Osmanlı’nın bu talebi reddetmesi, müttefik donanmaların Navarin’e doğrudan müdahalesine yol açtı.
Muharebenin Gelişimi
Müttefik donanması, İngiliz Amiral Edward Codrington komutasında Navarin Limanı’na “barışçıl görüşme” iddiasıyla yaklaştı. Osmanlı-Mısır filosu, hilal formasyonuyla limanda demirlemişti. Müttefikler, ateşkes şartlarını görüşmek için limana giriş izni istedi; ancak gerilim kısa sürede tırmandı.
Çatışma, bir Osmanlı gemisinin İngiliz botuna ateş açmasıyla başladı. Müttefikler, sayısal üstünlük ve modern silah teknolojisi avantajını kullanarak Osmanlı-Mısır donanmasını dört saat içinde büyük ölçüde imha etti. 60’tan fazla Osmanlı gemisi batırılırken, 6.000’e yakın denizci hayatını kaybetti. Müttefik kayıpları ise 174 ölü ve birkaç hasarlı gemiyle sınırlı kaldı.
Sonuçlar ve Etkiler
Uluslararası Tepkiler: Osmanlı Devleti, saldırıyı “hukuk dışı” ilan ederek tazminat talep etti. Ancak Avrupa basını, olayı “Yunan özgürlük mücadelesi” olarak sunarak Osmanlı’yı sorumlu tuttu.
Rusya, 1828’de Osmanlı’ya savaş ilan etti; Fransa ise Mora’yı işgal etti.
1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı: Edirne Antlaşması (1829) ile Yunanistan’ın bağımsızlığı tanındı.
Mısır Sorunu: Mehmed Ali Paşa, donanmasının kaybına karşılık Suriye valiliğini talep etti. Osmanlı’nın reddi, 1831-1833 ve 1839-1841 Osmanlı-Mısır savaşlarını tetikledi.
Osmanlı’da Reform Süreci: Navarin, Osmanlı’nın askerî modernizasyon ihtiyacını acı bir şekilde ortaya koydu. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması (1826) sonrası başlatılan Nizam-ı Cedid reformları, bu yenilgiyle hız kazandı.
Tarihsel Değerlendirme
Navarin Deniz Muharebesi, yalnızca bir Yunan bağımsızlık mücadelesi perspektifiyle değil, emperyal rekabet ve Osmanlı’nın dağılma süreci bağlamında da analiz edilmelidir. Avrupalı devletlerin müdahalesi olmadan Yunan isyanının başarı şansı düşüktü. Osmanlı Devleti ise bu yenilgiyle hem donanmasını kaybetmiş hem de uluslararası diplomaside zemin kaybetmiştir. Navarin, Osmanlı’nın Avrupa güç dengesinde artık bağımsız bir aktör olamayacağını ve Batılı devletlerin bölgesel politikaları belirleyici hale geldiğini ortaya koymuştur.
Kaynakça
Anderson, R. C. Naval Wars in the Levant 1559-1853.
Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı.
Encyclopædia Britannica, “Battle of Navarino“.
Finkel, Caroline. Osman’ın Rüyası: Osmanlı İmparatorluğu’nun Hikâyesi.
Wikipedia, “Battle of Navarino“
20 Ekim 1827’de gerçekleşen Navarin Deniz Muharebesi, Osmanlı-Mısır donanması ile İngiliz, Fransız ve Rus müttefik filoları arasında yaşanan kritik bir deniz çatışmasıdır. Osmanlı kaynaklarında “Navarin Faciası” veya “Navarin Baskını” olarak anılan bu olay, Yunan Bağımsızlık Savaşı’nda bir dönüm noktası teşkil etmiş ve Osmanlı Devleti’nin küresel güçler karşısındaki gerileme sürecini hızlandırmıştır.
Muharebenin Arka Planı
19. yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti, Avrupa’nın Büyük Güçleri (İngiltere, Fransa, Rusya) için stratejik bir hedef hâline gelmişti. Rusya’nın sıcak denizlere inme politikası, İngiltere’nin Akdeniz ticaret yollarını kontrol etme arzusu ve Fransa’nın bölgesel nüfuz arayışı, Osmanlı topraklarının parçalanmasına yönelik planları tetikledi. Bu süreçte, Fransız İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik dalgasından etkilenen Yunanlar, Avrupalı devletlere müdahale fırsatı sundu.
Yunan isyanını organize eden en etkili yapı, 1814’te kurulan Filiki Eterya’ydı. Rus Çarı I. Aleksandr’ın yaveri Alexander İpsilanti tarafından desteklenen bu örgüt, Megali İdea (Büyük Ülkü) çerçevesinde Bizans’ı yeniden canlandırmayı hedefliyordu. Ancak Yunan isyancıların önündeki en büyük engel, Yanya Valisi Tepedelenli Ali Paşa’nın bölgedeki otoriter yönetimiydi. Onun 1820’de Osmanlı’ya isyan etmesi, Rum hareketine nefes aldırdı.
1821’de Mora İsyanı patlak verdi. Osmanlı’nın isyanı bastırmakta zorlanması üzerine, Sultan II. Mahmud, Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa’dan yardım talep etti. Oğlu İbrahim Paşa komutasındaki Mısır ordusu, 1825’te Mora’ya çıkarak isyanı büyük ölçüde kontrol altına aldı. Ancak bu müdahale, Avrupa’da Osmanlı karşıtı propagandayı alevlendirdi. İngiltere, Rusya ve Fransa, 6 Temmuz 1827’de Londra Protokolü’nü imzalayarak Yunanistan’a özerklik verilmesini istedi. Osmanlı’nın bu talebi reddetmesi, müttefik donanmaların Navarin’e doğrudan müdahalesine yol açtı.
Muharebenin Gelişimi
Müttefik donanması, İngiliz Amiral Edward Codrington komutasında Navarin Limanı’na “barışçıl görüşme” iddiasıyla yaklaştı. Osmanlı-Mısır filosu, hilal formasyonuyla limanda demirlemişti. Müttefikler, ateşkes şartlarını görüşmek için limana giriş izni istedi; ancak gerilim kısa sürede tırmandı.
Çatışma, bir Osmanlı gemisinin İngiliz botuna ateş açmasıyla başladı. Müttefikler, sayısal üstünlük ve modern silah teknolojisi avantajını kullanarak Osmanlı-Mısır donanmasını dört saat içinde büyük ölçüde imha etti. 60’tan fazla Osmanlı gemisi batırılırken, 6.000’e yakın denizci hayatını kaybetti. Müttefik kayıpları ise 174 ölü ve birkaç hasarlı gemiyle sınırlı kaldı.
Sonuçlar ve Etkiler
Uluslararası Tepkiler: Osmanlı Devleti, saldırıyı “hukuk dışı” ilan ederek tazminat talep etti. Ancak Avrupa basını, olayı “Yunan özgürlük mücadelesi” olarak sunarak Osmanlı’yı sorumlu tuttu.
Rusya, 1828’de Osmanlı’ya savaş ilan etti; Fransa ise Mora’yı işgal etti.
1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı: Edirne Antlaşması (1829) ile Yunanistan’ın bağımsızlığı tanındı.
Mısır Sorunu: Mehmed Ali Paşa, donanmasının kaybına karşılık Suriye valiliğini talep etti. Osmanlı’nın reddi, 1831-1833 ve 1839-1841 Osmanlı-Mısır savaşlarını tetikledi.
Osmanlı’da Reform Süreci: Navarin, Osmanlı’nın askerî modernizasyon ihtiyacını acı bir şekilde ortaya koydu. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması (1826) sonrası başlatılan Nizam-ı Cedid reformları, bu yenilgiyle hız kazandı.
Tarihsel Değerlendirme
Navarin Deniz Muharebesi, yalnızca bir Yunan bağımsızlık mücadelesi perspektifiyle değil, emperyal rekabet ve Osmanlı’nın dağılma süreci bağlamında da analiz edilmelidir. Avrupalı devletlerin müdahalesi olmadan Yunan isyanının başarı şansı düşüktü. Osmanlı Devleti ise bu yenilgiyle hem donanmasını kaybetmiş hem de uluslararası diplomaside zemin kaybetmiştir. Navarin, Osmanlı’nın Avrupa güç dengesinde artık bağımsız bir aktör olamayacağını ve Batılı devletlerin bölgesel politikaları belirleyici hale geldiğini ortaya koymuştur.
Kaynakça
Anderson, R. C. Naval Wars in the Levant 1559-1853.
Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı.
Encyclopædia Britannica, “Battle of Navarino“.
Finkel, Caroline. Osman’ın Rüyası: Osmanlı İmparatorluğu’nun Hikâyesi.
Wikipedia, “Battle of Navarino“
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
