Çizmeyi Kim Buldu
Çizmeyi kim buldu, Çizmeyi kim icat etti. Eski Mısır ve Sümer askerleri çıplak ayak savaşırken Asur ve Hitit askerleri çizme giyiyordu ve Hitit metinlerinde tarım tanrısı Telipinu için, şaşkınlık belirtmek üzere kullanılan sağ çizmesini sola giyinmek deyimi çizmenin sağı ve solunun olduğunu da gösterir. Çizmeyi ilk giyenler göçebe halklardır. Avrupa’da çizme üretimi ve modaları 1800’lerde çağdaş ordularla gelişti.
II. Mahmud Yeniçeri Ocağı’nı kaldırıp yeni ordu kurarken, kara ordusu için postal, süvari için çizme giyilmesini benimsedi.
Çizme sözcüğü Macar, Romen, Bulgar, Sırp dilleriyle birlikte Arapça (Mısır’da “gazma”) ve Farsçaya da geçmiştir. Orta Asya Türk dillerinde çizmenin karşılığı Anadolu’da dar bir bölgede de kullanımı süren “edik”tir; çizme Anadolulu bir sözcüktür. Yine çizme anlamında kullanılan “çekme” de “çekme edik”ten gelmedir.
Bot sözcüğünün kökeni tartışmalıdır; Geç Latince botta, Germen dilinde “butt” (değnek), Fransızca “pied” (bot, sopa, ayak) sözcüğünden türetildiği düşünülen “botte”, İspanyolca “bota”, eski İngilizce bote” ve Almanca “Boot” biçimleriyle Avrupa da yaygındır.
Kışlık ayakkabı yerine önce şehirlerde gençler arasında yaygınlaşmış olan bot Türkiye’ye ilk kez kadın ayakkabısı olarak gelmiştir. Kadınlar eskiden kundura giyerken, alafranga çarşafla birlikte uzun, yarım konçlu botlar yaygınlaştı. Botun yerini iskarpinin alması 1909-14 yılları arasında, Meşrutiyet’in özgürleştirici havasında oldu.
Günümüzde çizmeyi genelde kadınlar giymektedir. Erkeklerin çizme giymesi 1990 lı yıllarda moda olmuşken şu anda sadece iş amaçlı veya hobi amaçlı olmaktadır.
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
